انواع لوله‌های فولادی؛ مقایسه لوله‌های درزدار و بدون درز

لوله‌های فولادی جزو پایه‌ای‌ترین اجزای تأسیسات صنعتی و ساختمانی هستند که نقش حیاتی در انتقال آب، بخار، گاز و سیالات صنعتی دارند. این لوله‌ها به طور کلی به دو دسته درزدار و بدون درز تقسیم می‌شوند. انتخاب صحیح نوع لوله بر اساس فشار کاری، محیط نصب و الزامات استاندارد، می‌تواند طول عمر شبکه و بهره‌وری پروژه را به طور چشمگیری افزایش دهد.
در این مقاله، ویژگی‌ها، مزایا، معایب و کاربردهای هر نوع لوله را با استفاده از داده‌های استاندارد ملی ایران و مراجع بین‌المللی مانند ASTM و API بررسی می‌کنیم.

آشنایی با لوله‌های فولادی درزدار و بدون درز

• لوله درزدار (Welded Pipe): ساخته‌شده از ورق فولادی که به شکل استوانه در آمده و دو لبه آن جوشکاری می‌شود. این نوع لوله می‌تواند دارای درز مستقیم (ERW) یا درز مارپیچ (Spiral Welded) باشد.
• لوله بدون درز (Seamless Pipe): تولید شده از شمش فولادی به روش نورد گرم یا اکستروژن بدون هیچ‌گونه خط جوش، یکپارچه و مقاوم در برابر فشار.

منابع: استاندارد ملی ایران - ISIRI 3574، ASTM A53، ASTM A106، API 5L

جدول مقایسه ویژگی‌های فنی

مزایا و معایب

لوله درزدار

• ✅ قیمت اقتصادی و تولید در ابعاد متنوع
• ✅ تولید سریع و در دسترس بودن در بازار
• ❌ حساسیت به ترک و خوردگی در خط جوش
• ❌ استحکام پایین‌تر نسبت به لوله بدون درز

لوله بدون درز

• ✅ استحکام و فشارپذیری بسیار بالا
• ✅ عملکرد عالی در دما و فشارهای بالا
• ❌ هزینه بالاتر
• ❌ محدودیت در تولید قطرهای بسیار بزرگ

ابعاد اقتصادی انتخاب نوع لوله

• در پروژه‌های آب‌رسانی شهری، استفاده از لوله استاندارد حتی با هزینه اولیه بالاتر، باعث کاهش 20 تا 30 درصدی هزینه‌های تعمیر و نگهداری در طول عمر شبکه می‌شود.
• در خطوط فشار قوی نفت و گاز، انتخاب لوله بدون درز طبق استاندارد API 5L PSL-2 الزامی است و مانع از توقف‌های پرهزینه می‌شود.

کاربردها با توجه به صنعت

انتخاب نوع لوله برای سیستم‌های لوله‌کشی آتش‌نشانی و اسپرینکلر

در سیستم‌های لوله‌کشی آتش‌نشانی و اسپرینکلر، انتخاب جنس و نوع لوله باید بر اساس الزامات NFPA 13 و آیین‌نامه‌های داخلی سازمان آتش‌نشانی انجام شود. بر اساس این مراجع:

• برای شبکه‌های مرطوب (Wet System) که در فشار کاری معمولی (کمتر از 12 بار) فعالیت دارند، استفاده از لوله‌های فولادی درزدار (ERW یا درز مستقیم) با پوشش مناسب ضد خوردگی مجاز است به شرطی که لوله دارای استانداردهایی همچون ASTM A53 Gr.B یا معادل ملی (ISIRI 3574) باشد.
• برای شبکه‌های خشک (Dry System) یا فشار بالا، به‌ویژه در بخش‌هایی که دمای بالا یا شوک فشاری وجود دارد، استفاده از لوله‌های فولادی بدون درز (Seamless) طبق ASTM A106 Gr.B یا API 5L PSL-1 توصیه می‌شود.
• در کشور ایران، بنا بر دستورالعمل‌های سازمان آتش‌نشانی تهران، در لوله‌کشی رایزر اصلی ساختمان‌های بلندمرتبه، استفاده از لوله بدون درز در قطرهای اصلی می‌تواند الزامی باشد.

نتیجه‌گیری: در اکثر سیستم‌های عمومی اسپرینکلر، لوله درزدار استاندارد با کیفیت مناسب کفایت می‌کند، اما در فشارهای بالا، لوله‌کشی رایزر اصلی یا شرایط محیطی خاص، استفاده از لوله بدون درز ایمن‌تر و مطابق با استاندارد است.

منابع: NFPA 13 – Standard for the Installation of Sprinkler Systems؛ سازمان ملی استاندارد ایران (ISIRI 3574)، مقررات سازمان آتش‌نشانی تهران

منابع: ISIRI، ASTM، API — تحلیل واحد فنی FPCO

جمع‌بندی

انتخاب بین لوله‌های درزدار و بدون درز باید بر اساس فشار کاری، شرایط محیطی، بودجه پروژه و الزامات استاندارد انجام شود. لوله‌های بدون درز، بهترین انتخاب برای فشار و دمای بالا هستند، در حالی که لوله‌های درزدار به دلیل قیمت پایین‌تر و تولید آسان، در بخش بزرگی از پروژه‌های ساختمانی و شهری کاربرد دارند.
برای دریافت مشاوره تخصصی و انتخاب بهینه لوله بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی می‌توانید با واحد فنی FPCO تماس بگیرید.